For English scroll down
22.20 cezt
Enige dagen gelden bekeek ik de Veit_Harlan film, “Jud Süß”, uit 1940, vervaardigd in opdracht van Joseph Goebbels (citaat uit Wikipedia). Ik vond hem op het Internet Archief, nadat ik op het spoor was gezet in een der artikelen over Nazi Duitsland die ik recentelijk wat nauwkeuriger ben gaan bekijken. Het gelijknamige boek, geschreven door Duits-Joodse auteur Lion Feuchtwanger is gebaseerd op een klein incident in de Duitse geschiedenis, waar een Jood, Joseph Süß Oppenheimer, er in slaagt een dikke vinger in de financiële pap te krijgen aan het hof van Karl Alexander of Württemberg, als een hof Jood (“Court Jew “, gelieve op de link te klikken om te lezen over deze, relatief weinig bekende status gedurende de Late Middeleeuwen en daarna). Wanneer Karl Alexander plotseling overlijdt, blijkt dat Oppenheimer de handel in onmisbare goederen heeft gemonopoliseerd, waarbij de Württembergers, hoge belastingen worden opgelegd, overigens richtte hij een bank op en een porseleinfabriek. Hij werd beschuldigd van verduistering van grote sommen geld, zich te hebben beziggehouden met gokken en het onderhouden van wellustige relaties met de dames aan het hof, plus dat hij het katholicisme wilde “herintroduceren”. Hij werd gearresteerd, en ter dood veroordeeld, alhoewel zijn schuld niet bewezen werd, en men bood hem de kans om zich te bekeren tot het Christendom tweemaal, de tweede keer net voordat de beulen hem naar het schavot brachten, maar hij bleef standvastig en schudde zijn hoofd toen hij het nog kon schudden, op de vierde februari 1738. Hij werd in een kooi gezet, zijn nek vastgeklonken aan de koepel van de kooi met een strop, de kooi werd hoog opgehesen, de bodem werd onder zijn voeten vandaan getrokken en aldus verliet de onfortuinlijke Oppenheimer deze wereld. De kooi werd toen opgehangen net buiten Stuttgart gedurende zes (jawel 6) hele jaren, “tot de inauguratie van Karl Eugen, Hertog van Württemberger, die de snelle teraardebestelling van zijn lijk op een onbekende plek toestond” (uit Wikipedia).
In de loop van mijn naspeuringen ontdekte ik dat Feuchtwanger en na hem Harlan, niet de enigen waren die zich geïnspireerd voelden door deze episode in de Duitse geschiedenis. En hoe is het allemaal begonnen, voor het eindigde, tenminste tot dusver met de Veit Harlan dramatisering?
Wilhelm Hauff was de eerste om de episode te gebruiken in zijn novelle Jud Süß in 1827 – daarin “gelooft” Oppenheimer dat hij een Jood is, om er vervolgens achter te komen dat hij dat niet is, niet ver af van het ogenblik van zijn arrestatie, nadat zijn moeder hem opbiecht dat hij de onwettige telg is uit haar affaire met een niet-Jood een Duitse edelman. Toch schrijft zijn trouw aan de gemeenschap waarin hij opgroeide het hem voor om zijn niet-Joodse afkomst voor zichzelf te houden, en zo valt de dood hem toe (Feuchtwanger beschreef de poging van Hauff als “op een naïeve manier antisemitisch”), Trouwens, ik bespeur een onnauwkeurigheid: het is nog maar de vraag of enigerlei partij, hetzij christenen dan wel Joden zijn niet-Joodse status zouden hebben erkend, wegens de regel van matrilineaire afstamming binnen het Jodendom: alleen mensen die geboren worden uit een Joodse moeder worden als Joden door geboorte beschouwd.
Vervolgens kwamen Ashley Dukes end Paul Kornfeld; hij dramatiseerde het onderwerp gebaseerd op Feuchtwangers boek, het werd op de planken gebracht in 1930. Ondertussen was het werk van laatstgenoemde al in druk verschenen, met groot succes, in 1931 al in 17 talen vertaald, slechts twee jaar voor de Nazis aan de macht kwamen. Feuchtwanger had niet beoogd om op antisemitisme te focussen in enigerlei opzicht maar meer op “ideen”, culturele contrasten en filosofische tegenstellingen en menselijke eigenschappen als het streven naar macht, hebzucht en zwakheid tegenover de verleiding en hoe zijn hoofdpersonages , zowel de Jood als de christen hun aandriften onder controle houden, of liever, hoe ze daarin falen. Aldus kunnen we concluderen dat Oppenheimers Joods-zijn niet meer dan een toevallige bijkomstigheid was, het had een christen die in zijn schoenen stond net zo goed kunnen gebeuren (ALS dat al Feuchtwangers mening was geweest dan zou ik daar vraagtekens bij hebben geplaatst aangezien Oppenheimer de positie van financieel adviseur had gekregen juist *vanwege* politieke en financiële bekwaamheden, die gewoonlijk aan Joden worden toegeschreven, vandaan dan ook de bestaande status van “hof-Jood”. Echter, er staat genoteerd dat de inhoud van de novelle, de roman en de twee films de historische bronnen in het “Landesarchiv Baden-Württemberg” slechts “losjes” volgen. Ik zou bijna zeggen: daar ga je al…. de onderscheiden schrijvers, c.q. film makers hebben zich op dit materiaal gestort om hun eigen persoonlijke stempel op de episode te drukken en ofwel met opzet ofwel onopzettelijk zich deze vorm van “artistieke vrijheid” aangewend om hun doel te dienen. Je vraag je af hoe ver ze uit elkaar liggen, “vertekening” en “interpretatie’.
Ondertussen, in de loop van het schrijven aan het bovenstaande, kon ik mijn onderzoek afronden (zo’n beetje) na het bekijken van de Lothar Mendes verfilming, ook gevonden in het Internet Archief. Wikipedia vertelt mij dat dit een getrouwe versie is van Feuchtwangers boek.
Het was al ruimschoots duidelijk, vanaf de eerste scenes, dat Veit Harlan op niets anders gebrand is dan slechtheid, voor zover het de uitbeelden van de Joden betreft: een haveloos, vuil zootje die de smalle straten van de Joodse buurt bevolkt, de vrouw die uit het raam hangt heeft een hoerig voorkomen, en zij wordt door een of ander oud individu met krassend stemgeluid, slordig wit haar om zijn onnatuurlijk bleke gezicht dat hij uit het raam ernaast steekt, geboden zich aan te kleden en nergens is er enig teken van de “fatsoenlijkheid” die het huishouden van het christelijke raadslid Sturm uitstraalt, die met zijn, zeer Arisch uitziende, dochter en zijn rechtschapen aanstaande schoonzoon leeft, geworteld in Arische waarden. Harlans Oppenheimer is een listige gast, hij kijkt uit sluwe, onbetrouwbare ogen, zijn mond vertrekt in een onplezierige glimlach, we horen een huilerig ondertoontje wanneer hij spreekt en zijn lichaamstaal heeft iets stiekems. Alles wat hij doet is een weerklank van honger naar macht, geld en goederen, zinnen die in de film worden uitgewisseld tussen Joden geven blijk van hun vijandigheid jegens niet-Joden – Süß en individuen als hij worden afgeschilderd als genadeloze elementen van een samenleving die zich door niets laten tegenhouden in hun zoektocht naar macht om het uiteindelijk te gebruiken voor hun eigen egoïstische en raciale doeleinden. En verder, al vroeg in de film, wanneer hij een lift krijgt van de eerdergenoemde Arische dochter, is hij er als de kippen bij om duidelijk te maken dat hij op haar geilt, al blijft hij netjes, en zo worden we gewaarschuwd voor de gevaarlijke wellust van de Joodse man – dit vind uiteindelijk zijn hoogtepunt (onbedoelde woordspeling) in de verkrachting van de Arische dochter, dewelke zonder aarzeling een zelfverkozen dood door verdrinking kiest.
De persoon van Karl Alexander is niet bepaald vleiend neergezet: dik en lui, heeft het buskruit niet uitgevonden, maar toch nog net geen onbenul, belust op eten en drinken en… de dames (die Oppenheimer desgevraagd aan hem moet leveren); je zou kunnen zeggen dat “Wein, Weib und Gesang” zijn levensmotto is, en daarbij een onlesbare dorst naar macht, in de verwachting dat die zal worden gelest door “zijn” Jood. Tenslotte, na een serie gebeurtenissen, alle gericht op een staatsgreep met als doel Karl Alexander te installeren als absoluut heerser, komen de stedelingen van Württemberg in opstand – gedurende de insurrectie krijgt Karl Alexander een noodlottige hartaanval en men arresteert Süß . Hij wordt veroordeeld alhoewel niet voor fraude, machtsmisbruik, en bedrog bij gebrek aan afdoende bewijs maar één ding kan worden bewezen: hij heeft een wet overtreden waarin wordt gestipuleerd dat het Joden verboden is om seksuele relaties met christelijke vrouwen te onderhouden, vanzelfsprekend om het “reine” Duitse bloed niet te vervuilen. En *dat* dan wordt beschouwd als de ultieme misdaad, zo veel erger dan stelen, zwendel en bedrog en kan dus ook worden bestraft met executie.
De Lothar Mendes versie, Engeland 1934, neemt een heel andere houding aan: al meteen worden de Joden getoond als humaan, idealistisch, strevend naar een betere wereld in de openingsscène, waar een Joodse jongetje in een klaslokaal regels opzegt over het vertrek naar het land van “melk en honing”; hij plaatst er vraagtekens bij, indachtig het sombere leven in het getto. De leraar, zilverwit, glanzend haar en baard omlijsten zijn vriendelijke, wijze gezicht, er brandt het licht van mededogen in zijn zachtaardige ogen (!), vertelt hem, dus de jongen, dat hij zijn “afkomst” nooit zal kunnen verloochenen, en dat hij zijn geloof moet hooghouden; op een dag zullen de muren misschien ineenstorten en de wereld zal één zijn. Sympathie voor de Joden moest de kernboodschap van de film worden, gezien de opkomst van het antisemitisme op het Vasteland, vandaar het uitbrengen van contrapropaganda.
De Oppenheimer van Mendes is lang en tanig, zijn strenge gezicht veronderstelt veel strijd en dilemma’s, zijn diepliggende ogen, alhoewel eerlijk (!) branden van ongekende verlangens. Niet ver in de film verklaart hij tegenover, ik meen zijn oom, dat hij “macht” wil, na een leven van constante onderdrukking en angst onder zijn lotgenoten, de macht om zijn volk te “verheffen” en eerbare levens te leven, weg van de grauwheid in het getto in voorspoed en waardigheid. Tot zover.
Net als in de nazi film voldoet Oppenheimer aan de wensen van de hertog, en de buitensporigheden duren voort, laatstgenoemde eist meer kostbaarheden, meer rijkdom en meer macht. En “zijn Jood” maakt het allemaal in orde, terwijl hij affaires onderhoudt met de dames van het hof. Middelerwijl blijk dat Oppenheimer een buitenechtelijke tienerdochter heeft die een geheim leven leeft, verzorgt door haar oom, die er bij hem op aandringt haar te bezoeken. Hij stemt toe met tegenzin. Het gevalt dat de hertog de wind krijgt van dit feit en evenzo de verblijfplaats van het meisje. Hij gebruikt een ladder om toegang te krijgen tot haar slaapkamer via het open raam op de eerste verdieping en begint, inderdaad, heel duidelijk te maken dat hij op haar ‘geilt’, ofschoon de daadwerkelijke verkrachting geen doorgang vindt; niet omdat de hertog tenslotte toch een heer blijkt te zijn, maar omdat het meisje de kamer uit vlucht, het dak op klimt en kennelijk naar beneden springt; na een zoektocht vinden de hertog en een terreinwachter haar levenloze lichaam in een tulpenperk.
Ook in deze versie komen de mensen in opstand en Oppenheimer wordt gearresteerd en ook hier kunnen de aanklachten (fraude, verduistering, bedrog en zo meer) niet bewezen worden, maar een bepaald raadslid bladert door een oud wetboek en ontdekt de gewraakte paragraaf, over de “misdaad” waar een Jood een christen vrouw penetreert. Aldus staat Oppenheimer executie te wachten, uitgevoerd op dezelfde wijze als in de Harlan film, publiekelijke onthoofding in een kooi.
(Ik moet bekennen dat de aanloop tot wat ik te zeggen heb over deze twee films, buitenproportioneel lang is – het oorspronkelijke plan behelsde dat ik mijn kijk daarop zou weergeven, maar om de een of andere reden leek het mij juist een groot brok achtergrond informatie bij te voegen; en dit nu begon mij te verslinden. Zoals stilstaan bij een specifiek recept voor een speciale schotel, je haalt de niet bijzonder gewone ingrediënten in afgelegen winkels, je koopt de geschikte potten en pannen in weer andere winkels, en natuurlijk moeten de dranken die bij de schotel horen, toch nog elders worden gekocht, wat nog weer meer tijd opeist voor winkelbezoek, tenslotte besteed je een gehele dag aan de bereiding van de schotel, triomfantelijk draag je de dampende schaal naar de eetkamer, je zet hem op de gedekte tafel… het volgende is dat jij en de gasten korte metten met de schotel hebben gemaakt in amper tien minuten. Boem.)
Meteen na het zien van de Veit Harlan film, kon ik mijn ogen niet geloven: moest dit een satire verbeelden op de visie van Jodenhaters op Joden? Oppenheimer en zijn volksgenoten schenen geparodieerde prototypen, net als de Arische dochter en schoonzoon, iets wat een intelligent persoon in feite niet ernstig zou kunnen nemen. De enige conclusie zou dan moeten zijn dat het beoogde publiek niet al te snugger zal zijn geweest, of anders de slachtoffers van ernstig hersenspoelen, indoctrinatie, tezamen met onderliggende angst, of een beetje van alles. Citaat uit Wikipedia: “Heinrich Himmler ordered that the film be shown to SS units about to be sent against Jews, to non-Jewish populations of areas where Jews were about to be deported, and to concentration camp guards.[76] Children under the age of fourteen were prohibited from seeing the film. There were reports of anti-Jewish violence after audiences viewed the film; in particular, teenagers seemed particularly prone to be instigated to violence by the film.[77]Stefan Baretzki, a guard at Auschwitz concentration camp, later said that after they were shown Jud Süß and similar films, guards would beat up Jewish prisoners the next day.”
Waar ik mij het hoofd over breek is het feit dat, in plaats van een geheel NIEUW script te schrijven, wat niets te maken had met wat er ooit daarvoor verschenen was, de Nazi’s een reeds bestaande gebruikten, waarin de hertog, een normale Duitser, werd uitgebeeld als een verwarde, min or meer voortdurend aangeschoten, onbeheerste gast, loerend naar vrouwen en die niet alleen zijn financiën maar zichzèlf uitleverde aan een Jood, dus een onbetrouwbaar, sluw, listig, boosaardig individu, geheel volgens het heersende beeld van Joden. Wat is hier de boodschap: “Kijk eens naar deze stomme Duitser mensen, die als was in de handen van de slimme Jood is!”? Ik zou dat geen slimme manier vinden om een vertegenwoordiger van het Arische ras aan het publiek voor te stellen.
Wat volgt: de Lother Mendes inspanning – welnu, alhoewel ruimschoots voorzien van liefde en begrip, is er ook iets mis met dat stuk, waar Oppenheimers edele bedoelingen ons door de strot worden geduwd: “Hier ziet u hoe de alom gehate Jood, zijn list en niet zeer prijzenswaardige trekken benut om zijn mede-Joden uit het hellegat van het getto te trekken en hen een beter leven te geven, dus schijnt bedrieg!” Dus nu kijken we naar weer een ander prototype, maar deze keer heeft de schurk een witte hoed op om hem van zijn daden vrij te stellen. De hertog in deze versie verschilt niet van Veit Harlans hertog, ook een verwarde, drinkende, rokkenjagende, slecht beheerste sukkel en weer, ik begrijp niet helemaal waar de motivatie vandaan komt om de hertog op deze manier neer te zetten; de boodschap in beide films zou zoveel sterker zijn geweest (dat was immers de bedoeling) wanneer Oppenheimer niet tegenover iemand was geplaatst die zo ver beneden hem stond qua intelligentie (afgezien van een vleiender beeld van de Ariërs, wat niet de bedoeling schijnt te zijn geweest, wat raar is, althans in Veit Harlans versie ).
(In elk geval willen beide films ons doen geloven dat noch Ariers noch Joden boven verkrachting staan: Veit Harlan laat de Jood de Arische dochter verkrachten en Lothar Mendes laat de hertog een poging ondernemen om de Joodse dochter te onteren.)
En dan te bedenken dat Lion Feuchtwangers roman in feite bedoeld was om niet-Joden en Joden samen te brengen, onder de boodschap dat beide behoren tot de mensheid met alle zwakheden die inherent zijn aan het soort.
Tot besluit: ondanks het hopeloze antisemitisme in Veit Harlans idiote film, en idem, in weerwil van het sausje van idealisme dat Mendes over zijn poging had gegoten om de opkomende lelijkheid tegenwicht te bieden, leverden de acteurs en bewonderenswaardige prestatie, wat feitelijk de reden was waarom die drie uur laptop bios mij niet veroordeelden een en ander “uit te zitten”
Joseph Süß Oppenheimer
Source
ENGLISH
22.20 cest
Some days ago I watched the Veit_Harlan film “Jud Süß”, from 1940 made at the “behest” of Joseph Goebbels (quoting Wikipedia). I found it on the Internet Archive, after being set on its trail in one of the articles about Nazi Germany that I had been giving a closer look recently. The book of the same name, written by the German-Jewish author Lion Feuchtwanger, is based upon a minor incident in German history, where a Jew, Joseph Süß Oppenheimer, succeeded in getting a big finger in the financial pie at the court of Karl Alexander of Württemberg as a Court Jew (please click on the link to read about this, relatively unknown, status during the High Middle Ages and later). When Karl Alexander suddenly passed away, it appeared Oppenheimer monopolized the trade of essential goods, heavily taxing the Württembergers, besides founding a bank and a porcelain factory. He was accused of embezzling large sums of money, getting into gambling, as well as carrying on lecherous relationships with the ladies at the court, plus trying to”reestablish” Catholicism. He was arrested, sentenced to death despite his guilt not proven, offered the chance to convert to Christianity twice, the second time just before the henchmen led him to the gallows, but he remained steadfast and shook his head while he could still shake it on the fourth of February 1738. He was put in a cage, his neck fastened to the dome of the cage by a noose, the cage was hoisted high, the bottom was pulled out from under his feet and thus the unfortunate Oppenheimer left this world. The cage was then suspended just outside of Stuttgart, for six (yes, 6) whole years “until the inauguration of Karl Eugen, Duke of Württemberg, who permitted the hasty burial of his corpse at an unknown location” (from Wikipedia).
In the course of my research I discovered that Feuchtwanger and after him Harlan were not the only ones to find themselves inspired by this episode in German history. So how did it all start, before it all ended, at least up to the Veit Harlan dramatization?
Wilhelm Hauff, was the first to use the episode in his novella Jud Süß in 1827 — in it Oppenheimer *believes* he is a Jew, only to learn he is not close to the moment of his arrest, after his mother’s confession that he was the illegitimate offspring out of her affair with a gentile, a German nobleman. Yet his loyalty towards the community he grew up in dictates him to not reveal his non-Jewish parentage, thus death is his due (Feuchtwanger described Hauff’s effort as “naively antisemitic). For that matter, I detect an inaccuracy: it remains to be seen whether any party, either Christians or Jews, would have acknowledged his non-Jewishness, on account of the rule of matrilinear descent in Judaism: only people who are born out of a Jewish mother are considered Jewish by birth.
Next came Ashley Dukes and Paul Kornfeld; he dramatized the subject based on Feuchtwanger’s book, it was staged in 1930. Meanwhile the latter’s work was already in print, meeting with great success, in 1931 it had been translated into 17 languages, only two years before the Nazis came to power. Feuchtwanger had not intended to focus on antisemitism in any way, but rather on “ideas”; cultural contrasts and philosophical oppositions and such human traits as the striving for power, greed and weakness before temptation and how his protagonists, both the Jew and the Christian, handle their urges, or, rather, how they fail. Thus we could conclude that Oppenheimer’s Jewishness was a mere coincidence, it could have happened to a Christian standing in his shoes just the same (IF that had been Feuchtwanger’s opinion, I would question it since Oppenheimer had come into the position of financial advisor precisely *because* of his mastership in politics and finances, commonly attributed to Jews, hence the then existing status of “court Jew”). However, it is stated that the content of novella, novel and the two screenplays only “loosely” correspond to the historical sources at the “Landesarchiv Baden-Württemberg”. I am tempted to say: there you go…. the various writers, c.q. film makers have descended upon this material to forthwith press their own personal stamp on the episode, and either intentionally or unintentionally used this form of “poetic license” for shaping it to suit their purpose. You wonder how far apart they are, “distortion” and “interpretation”.
Meanwhile, in the course of writing the above, my research was completed (sort of), after watching the Lothar Mendes’ screen adaptation, also found on the Internet Archive. Wikipedia tells me that this version follows Feuchtwanger’s book closely.
It had already become abundantly clear, from the first scenes, that Veit Harlan is bent on nothing but badness, insofar as it concerns portrayal of the Jews: a ragged, filthy bunch populating the narrow streets of the Jewish quarter, the woman hanging out of the window has a whorish demeanor, and is told by some elderly, croaking individual with unkempt white hair around his unnaturally pale face sticking out of the window next to her to “get dressed”, and nowhere is any sign of the “respectability” which emanates from the household of the christian member of the Duke’s council, living with his daughter (could not be more Aryan, blond, blue eyed, fresh faced) and his righteous son-in-law to be, entrenched in Aryan values. Harlan’s Oppenheimer is a sly guy, looking out of cunning, shifty eyes, his mouth will smile an unpleasant smile, there’s the undertone of a whine when he speaks and his body language hints of stealth. Everything he does echoes a hunger for power, money and goods, lines in the film exchanged between Jews reflect their hostility to gentiles — Süß and individuals like him are made to resemble ruthless elements of society who will stop at nothing in their quest for power, to ultimately use it for their own selfish racial ends. Furthermore, early on in the film, getting a lift from the aforementioned Aryan daughter in her horse drawn cart, he is quick to convey his fancy to her, but not going so far as ‘getting fresh”, thus we are warned about the dangerous lustfulness of the male Jew — which finds its zenith (no pun intended) in the rape of the Aryan daughter, who subsequently drowns herself.
The person of Karl Alexander is less than flattering: fat and lazy, not too bright, but still not quite a simpleton, all for food and drink and… the ladies (which he asks Oppenheimer to procure for him); you could say that “Wein, Weib und Gesang” is his life motto, together with an unquenchable thirst for power, thought to be lessened by “his” Jew. Ultimately, after a series of events, all focused on a coup d’état, aimed at Karl Alexander reigning as absolute monarch, the townspeople of Württemberg rise up — during the uprising Karl Alexander suffers a fatal heart attack and Süß is arrested. He is convicted, though not for fraud, misuse of power, deceit and gambling, seeing no proof can be provided, but one thing was found to be sufficiently proven: he had violated a law which stipulated that Jews are prohibited from having sexual relationships with Christian women, obviously to not pollute the “pure” German blood. And *that* then was found to be the ultimate crime, much more so than stealing, swindle and deceit and thus can be punished with execution.
The Lothar Mendes version, Britain, 1934, takes a totally different stance: straight off the Jews are shown to be humane, idealistic, striving towards a better world in the opening scene, where a young Jewish boy in a classroom recites lines about being taken to the land of “milk and honey”, which he questions, thinking about the gloomy life in the ghetto. The tutor, silvery, shiny hair and beard framing his kind and wise face, a compassionate light in his gentle eyes (!) tells him that he, so the young boy, can never turn away from his “heritage” and that he must uphold his faith; one day the walls might “crumble” and the world would be “one”. Sympathy for the Jews was to be the main message of the picture, seeing the rise of antisemitism on the continent, hence the release of counter-propaganda.
Mendes’ Oppenheimer is tall and lean, his austere face suggests many struggles and dilemmas, his deep-set eyes, though honest (!), burn with untold desires. Not too far into the film, he declares towards, I believe his uncle, that he wants “power”, after a life of the constant repression and fear amid his own kind, the power to “elevate” his people and live honorable lives, away from the bleakness of the ghetto, in prosperity and dignity. So far so good.
As in the Nazi version Oppenheimer complies with the duke’s wishes, and the extravagances continue, the latter demanding more valuables, more wealth and more power. And “his Jew” sees to it all, while carrying on affairs with the court ladies. Meanwhile it appears Oppenheimer has an illegitimate teenage daughter living a secret life, cared for by her uncle, who urges him to visit her. Reluctantly he agrees. It so happens the duke gets the wind of this fact and of the whereabouts of the girl. He uses a ladder to gain access to her bedroom through the open window on the first floor, and begins to “get fresh” with her, though the actual rape does not come through; not because the duke turns out a gentleman after all, but because the girl flees from the room, climbs to the roof and evidently jumps off it; after a search the duke and the grounds keeper find her, lifeless, in a bed of tulips.
In this version too, the people revolt and Oppenheimer is arrested and also here, the charges (fraud, embezzlement, deceit and such) cannot be proven, but one council member leafs through an old law book and discovers the challenged paragraph, about the “crime” of a Jew penetrating a christian woman. Thus Oppenheimer faces execution, which is performed in the same way as in the Harlan film, public beheading in a cage.
(I must confess that the lead to what I have to say about these two films, is disproportionately long — the original plan was to simply state my views on them, but somehow it seemed the right thing to include a huge chunk of background information; and that then began to devour me. Like dwelling on a specific recipe for a special dish, you get the not so very common ingredients from far away shops, you buy the right pots and pans in yet other shops and subsequently the right drinks to go with the dish, must still be purchased elsewhere, adding yet more shopping hours, finally you spend an entire day cooking the dish, triumphantly you carry the steaming platter to the dining room, set it down on the laid table…. next thing is that you and the guests finished the dish off in just ten minutes. Boom.)
Immediately after taking in the Veit Harlan film, I could not believe my eyes: was this a satire on how Jew haters might perceive Jews? Oppenheimer and his compatriots seemed like parodied prototypes, as did the Aryan daughter and son in law, something in fact that an intelligent person could not take seriously. The only conclusion would then be that the designated audience, cannot have been too bright, or else the victims of serious brainwashing, indoctrination, together with underlying fear, or a bit of everything. Quoting from Wikipedia: “Heinrich Himmler ordered that the film be shown to SS units about to be sent against Jews, to non-Jewish populations of areas where Jews were about to be deported, and to concentration camp guards.[76] Children under the age of fourteen were prohibited from seeing the film. There were reports of anti-Jewish violence after audiences viewed the film; in particular, teenagers seemed particularly prone to be instigated to violence by the film.[77]Stefan Baretzki, a guard at Auschwitz concentration camp, later said that after they were shown Jud Süß and similar films, guards would beat up Jewish prisoners the next day.”
What I cannot wrap my head around is the fact that instead of writing a whole NEW scenario, which had nothing to do with anything that had appeared before it, the Nazis used an existing one in which the duke, a regular German, was portrayed as a bumbling, more or less constantly inebriated, ill restrained guy, ogling at women and handing, not only his finances, but in fact himself over to a Jew, so an untrustworthy, shrewd, cunning, evil individual entirely according to the prevailing view of Jews. What is the message here: “Look at this stupid German folks, who is like putty in the hands of the smart Jew!” ? I would not call that a smart way to introduce a representative of their precious Aryan race.
Next: the Lothar Mendes effort — well, although amply stuffed with love and understanding, there is something wrong with that piece too, where Oppenheimer’s noble intentions are pushed down our throats: “Look, here you see the much hated Jew, using his cunning and not so very praiseworthy traits to lift his fellow Jews from the hell hole of the ghetto and give them a better life, so don’t judge this book by the cover!” So now we are looking at yet another prototype, but this time the villain wearing a white hat, to excuse his deeds. The duke in this version does not differ from Veit Harlan’s duke, also a bumbling, drinking, womanizing, uncontrolled fool and again, I don’t quite grasp the motivation for portraying the duke in this way; both films would have made a stronger statement (that being the intention) if Oppenheimer had not been placed opposite someone so far below him in intelligence (apart from presenting a more flattering picture of the Aryans, which seemed not to have been the intention, which is weird, at least in Veit Harlans film). Notable difference with Harlans version: his daughter and, as mentioned, the bit about Oppenheimer finding out about his non-Jewish parentage, him being the illegitimate child of a gentile father, thus he could have saved himself by presenting the proof, as contained in papers belonging to his mother. But no, Oppenheimer is too noble to betray the Jews, with whom he grew up, and at the last moment spoil his efforts to improve their lot.
(In any case, both films want us believe that rape is below neither Aryans nor Jews: Veit Harlan lets the Jew rape the Aryan daughter and Lothar Mendes lets the duke attempt to violate the Jewish daughter.)
In conclusion: despite the hopeless antisemitism in Veit Harlan’s idiotic film, and similarly, despite the sauce of idealism which Mendes’ had poured over his attempt to counterweight the ugliness on the rise, the actors did an admirable job, which in fact was the reason why those three hours of laptop cinema did not convict me to “sitting it through”.
And then to think that Lion Feuchtwanger’s novel was in fact meant to bring gentiles and Jews together, the message being that both belong to peoplekind with all the frailties inherent to the species.
.
